Lleisiau’r Tirwedd

Mae’r llwybrau troed newydd hyn yn addas ar gyfer ystod o alluoedd cerdded.

Llwybr troed newydd rhan 1: Llwybr cylchol byr yn Llangadwaladr (‘Cadwaladr’)
Dyma lwybr cylchol hawdd i mewn ac allan o Eglwys Llangadwaladr. Bydd yn mynd tuag at dirffurf newydd y bwriadwn ei greu. Bydd y copa yn rhoi golygfeydd godidog ar draws Ynys Môn, o Lyn Coron i’r môr. Hefyd bydd un o redfeydd glaswellt yr hen RAF Bodorgan yn weladwy. Bwriadwn ddod â bywyd newydd iddo drwy blannu blodau gwyllt ar ei hyd.

Rydym am greu dau lwybr hirach newydd sy’n cysylltu â’r llwybr cylchol byr hwn yn Llangadwaladr, er mwyn ddarparu llwybr addas ar gyfer cerddwyr pellter hir.

Llwybr troed newydd rhan 2: Llwybr pellter hirach i mewn ac allan o Falltraeth (‘Meirian’)
Mae’r rhan hon yn rhedeg o Llangadwaldr i Malltraeth.

Bydd y llwybr yn croesi Afon Frechwen ac yn croesi llethr coediog cyn cyrraedd safle Eglwys Santes Meirian. Bydd y llwybr wedyn yn arwain tuag at yr man gwylio o gyfnod yr Ail Ryfel Byd ym Mhen Boncan – sy’n cynnig golygfeydd dramatig o Eryri, Ynys Llanddwyn a Phen Llŷn – cyn ymuno â Lôn Aberhoccwn sy’n arwain i Malltraeth.

Llwybr troed newydd rhan 3: Llwybr pellter hirach i mewn ac allan o Arffraw (‘Twyni’). Mae’r rhan hon yn rhedeg o Langadwaldr i Aberffraw.

Bydd y llwybr yn croesi Afon Frechwen ac yn parhau at yr hen bont yn Aberffraw trwy system o dwyni tywod dramatig Tywyn Aberffraw.

Rydym wedi dylunio llwybrau o amgylch nodweddion penodol sy’n ymddangos yn y tirwedd:

• Seilwaith milwrol o’r Ail Ryfel Byd ar ffurf tŵr gwylio sydd wedi goroesi a rhedfa laswellt wedi’i hatgyfodi;
• Dwy eglwys hynafol;
• Mannau gwylio naturiol ar dir uwch gyda golygfeydd aruchel;
• Mannau croesi afonydd;
• Coetir cymysg aeddfed/cynhenid, cynefin prin ar Ynys Môn
• Twyni tywod gorau yng Nghymru, yn ein barn ni.

Rydym eisiau darparu profiadau cerdded newydd o ansawdd uchel a gobeithiwn y byddan nhw’n cael defnydd da.

Mae ansawdd y profiad yr ydym am ei ddarparu fel a ganlyn:

• Profiad tirwedd a gweledol: i fod o ansawdd uchel ac amrywiol.
• Yr arwyneb cerdded: i fod yn sych, yn wastad ac yn hawdd i’w groesi.
• Cyd-destun ffisegol: bydd y llwybrau’n mynd heibio ac yn datgelu nifer o nodweddion hanesyddol a naturiol.
• Cyd-destun hanesyddol: rydym am i’r llwybrau adrodd hanes newid tirwedd a’r trigolion oedd yn byw ar y dirwedd hon.

Mae’r tirffurf newydd wedi’i lunio er mwyn darparu mwynhad a dehongliad o’r tirwedd drwyddi draw. Mae’r tirffurf yn denu’r cerddwr ato ac yn ei alluogi i weld i ble mae’n mynd.

Pwrpas y tirffurf yw:

• Darparu canolbwynt ar gyfer y rhannau newydd o’r llwybr troed;
• Codi cerddwyr i uchder uwch er mwyn darparu man gwylio’r golygfeydd godidog sydd gan Ynys Môn i’w cynnig;
• Cynnig lle o fyfyrio tawel, wedi’i amgylchynu a’i gynorthwyo gan natur.

Nid yw tirffurfiau o waith dyn yn newydd i’r dirwedd hon. Yn ddiweddar darganfuom fod yna dirffurf hynafol ar un adeg yn agos iawn at ein tirffurf arfaethedig. Fodd bynnag, mae’r crug crwn neolithig bellach wedi diflannu.

Rydym yn dal i feddwl am enw i’r dirffurf newydd. Hoffwn ‘Boncan Bodorgan’ neu ‘Y Bonc’.

Rydym wedi mireinio’r cynigion dros amser gan ddefnyddio gwybodaeth, cof a phrofiad lleol, deunydd archifol, darganfod gwrthrychau hanesyddol sydd wedi’u cuddio yn y tirwedd a chadw meddwl agored.

1) cyfweld â thrigolion lleol sy’n cofio’r 1940au a’r ‘50au er mwyn inni allu archwilio hanes llafar lleol a nodi’r atgof hwnnw:

2) ymchwilio i archif Stad Bodorgan er mwyn adrodd hanes Fferm Arbrofol Llanfeirian.

• Cyfleoedd mynediad newydd ac o ansawdd uchel
• Cyfleoedd i bobl leol gerdded cylchdaith o’u drws ffrynt
• Cyfleoedd ar gyfer buddion iechyd sy’n gysylltiedig â ffyrdd egnïol o fyw
• Cyfleoedd i ysgolion gael mynediad i’r dirwedd hanesyddol i ddod â’r Cwricwlwm Cenedlaethol yn fyw
• Ffordd newydd o weld tirwedd gyfarwydd
• Rhannu hanes a chof lleol

• Mynediad newydd i ardaloedd o werth tirwedd uchel
• Cysylltedd â hawliau tramwy cyhoeddus presennol gan roi amrywiaeth ehangach o ddewisiadau cerdded i’r cerddwr
• Tirffurf newydd a fydd yn ganolbwynt ar gyfer teithiau cerdded gyda golygfeydd gwych dros dde-orllewin Ynys Môn
• Dehongliad arloesol o amgylch y teithiau cerdded a fydd yn rhoi cipolwg ar hanes y dirwedd a phobl y rhan hon o Ynys Môn

Byddwn yn cynnig llwybr cylchol, hamddenol, cyfeillgar i deuluoedd, a fydd yn rhydd o unrhyw rwystr yn ogystal â theithiau cerdded mwy anturus dros wahanol diroedd.

Bydd gan y dau lwybr hirach arwyddbyst a ni fydd angen map i’w dilyn.

Byddwn yn plannu gwrychoedd a ffensys mewn rhai mannau i arwain cerddwyr. Felly bydd dilyn ein llwybrau yn hawdd.

Ar gyfer y daith gylchol hawdd yn Llangadwaladr, bydd esgidiau ymarfer ac esgidiau pob dydd yn addas.

Os ydych yn bwriadu cerdded ar hyd y llwybrau pellter hirach, byddem yn argymell esgidiau cerdded neu esgidiau glaw os yn dywydd gwlyb.

Wrth gwrs, bydd angen cyflenwadau arferol arnoch chi: dŵr, cot, hufen haul, camera a byrbryd i’w fwynhau ar ben y tirffurf.

Rydym yn bwriadu darparu mwy o wybodaeth ar hyd y llwybrau.

Mae angen caniatâd cynllunio ar y tirffurf newydd a bydd yn dilyn unwaith y bydd caniatâd wedi’i roi.

Stad Bodorgan fydd yn goruchwylio’r gwaith cynnal a chadw hwn.